Sự bất lịch sự của quan chức ngoại giao Trung Quốc
Một tính cách đặc
trưng đáng chú ý của giới quan chức Trung Quốc (TQ) trong các hội nghị quốc tế là họ hay
dùng ngôn ngữ khiếm nhã, bất lịch sự thậm chí lỗ mãng một cách bất bình thường. Đây là thứ
ngôn ngữ hoàn toàn không giúp được cho TQ trong nỗ lực được công nhận là một
thành viên văn minh của cộng đồng ngoại giao quốc tế.
Những cử chỉ lễ phép,
những ngôn từ tôn trọng người khác dường như biến mất trong các bài diễn văn
của các quan chức TQ trên diễn đàn quốc tế. Mới đây thôi, sau chuyến viếng thăm
Việt Nam, ông Dương Khiết Trì - ủy viên quốc vụ viện với thâm niên lâu năm làm
chính sách đối ngoại, đã về nước và tuyên bố với báo chí rằng mục tiêu của ông
ta đến Việt Nam "đơn giản chỉ là trách mắng (lên lớp) đồng nhiệm người
Việt Nam".

Một bộ phận báo chí
Trung Quốc thậm chí còn gọi Việt Nam là “đứa con hoang”. Những bình luận được
đưa ra, nhìn nhận có sự căng thẳng giữa Việt Nam và TQ xoay quanh vấn đề Hoàng
Sa. Ngôn từ được các quan chức TQ đưa ra rất kẻ cả, bề trên và hỗn xược.
Fang Kecheng – một
blogger người TQ và là thạc sĩ báo chí trường Đại học Peking, vài năm trước đã
đếm được số lần phát ngôn viên Bộ ngoại giao Trung Quốc phát biểu một cách
chính thức rằng người TQ “đang cảm thấy bị tổn thương” ít nhất là 140 lần, được
gây bởi ít nhất 42 quốc gia, kể cả những quốc gia mà sự tổn thương đó xảy đến
rất khó hiểu như Iceland và Guatemala cũng như một số tổ chức khác kể từ khi
chính quyền Trung Quốc phế truất Quốc dân đảng vào năm 1949.
Cụm từ phản ứng phổ
biến nhất là “Sự cố/phát biểu này đã can thiệp thô bạo vào công việc nội bộ của
TQ, làm tổn thương nghiêm trọng đến cảm xúc của người dân TQ và hủy hoại mối
quan hệ song phương cơ bản”.
Victor Mair, một nhà
ngôn ngữ học viết trên The Language Log tại đại học Pennsylvania, Mỹ, đã quyết
định kiểm tra xem các quan chức TQ thường xuyên dùng cụm từ “làm tổn thương cảm
xúc của người dân TQ” như thế nào trên Google. Người TQ, theo như Mair cho
biết, bị tổn thương tổng cộng 17.000 lần cho đến năm 2011. Các quốc gia làm tổn
thương TQ đứng đầu là Nhật với 178 lần, kế đến là Mỹ với 5 lần. Vợ chồng Brad
Pitt và Angelina Jolie cũng làm tổn thương người Trung Quốc một số lần đáng kể.
Pitt làm tổn thương vì xuất hiện trong một bộ phim liên quan đến Tây Tạng, còn
Jolie thì nhầm lẫn giữa việc đạo diễn Lý An là người Đài Loan hay TQ.
Miệng nói thường xuyên
bị tổn thương, nhưng ngược lại, TQ đã sử dụng ngôn ngữ cứng rắn đối với hàng
loạt quốc gia xung quanh Việt Nam, và cụm từ “bị tổn thương” hoàn toàn không hề
có trong các bài phát biểu.
Tháng 12 năm ngoái,
ngoại trưởng TQ Vương Nghị đã đưa ra lời công kích đầy ác ý nhắm vào Úc trong
buổi nói chuyện với ngoại trưởng Úc Julie Bishop đang được truyền hình trực
tiếp. Một nhà ngoại giao cao cấp của Úc mô tả “tai nạn” này như là một
bài diễn văn thô thiển nhất ông từng chứng kiến trong suốt 30 năm hoạt động
ngoại giao của mình.
Tháng 11.2011,
Philippines đã quyết định cấm một quan chức ngoại giao cấp cao TQ tham dự các
buổi họp vì có hành vi bất lịch sự. Trong biên bản ghi nhớ của Bộ ngoại giao
Philippines cho biết nhà ngoại giao TQ đã phô diễn “một hành động không xứng
đáng là nhà ngoại giao”.
Trong hồi ký gần đây
của cựu ngoại trưởng Mỹ Hillary Clinton cho biết năm 2010 tại Diễn đàn khu vực
ASEAN tại Hà Nội, ngoại trưởng TQ Dương Khiết Trì đã mất bình tĩnh và tuôn một
mạch độc diễn dài 30 phút sau khi các bộ trưởng ASEAN than phiền TQ đang có
hành vi khiêu khích ở biển Đông, gậy nên mối lo ngại trong các nước ASEAN.
Có lúc ông Dương tuyên
bố rằng “Trung Quốc là nước lớn và các nước khác là nước nhỏ, đơn giản đó là sự
thật” – một kiểu tuyên bố cùn, không liên quan gì đến nội dung cần thảo luận.
Cách hành xử thô lỗ,
khiếm nhã của các quan chức TQ ngày nay đang gia tăng và trở nên thông
dụng trên các diễn đàn chính trị và ngoại giao thế giới. Mới tháng trước, tại
Đối thoại Shangri-La ở Singapore, cả thế giới chứng kiến màn phát ngôn thiếu
nhân cách phát ra từ miệng của một vị tướng TQ để đáp trả lời bình luận của Bộ
trưởng quốc phòng Mỹ Chuck Hagel và thủ tướng Nhật Shinzo Abe.
Ông Hagel đưa ra một
loạt va chạm trên biển Đông và khuyến cáo TQ đang có những hành động gây mất ổn
định. Ông Abe nói về những động thái khiêu khích của TQ trên Biển Đông, Hoa
Đông và khuyến cáo các quốc gia phải tôn trọng luật quốc tế. Đáp lại, Trung tướng
Vương Quán Trung, Phó tổng tham mưu quân đội giải phóng nhân dân TQ cho rằng
những lời lẽ của ông Hagel và Abe là “kỳ quái”. Điều đó cho thấy rõ ràng là vị
tướng này cảm thấy không thoải mái trước những sự thật.
Thực tế, ngôn từ bất
lịch sự trong ngoại giao của TQ cũng không có gì mới. Nhiều tài liệu cho thấy
từ thế kỷ thứ 15 các hoàng đế Trung Hoa đã sử dụng loại ngôn ngữ xấc xược như
một công cụ để đe dọa các nước láng giềng. Ngôn ngữ họ viết cụt lủn giọng nói của
họ thì hoàn toàn thiếu sự tôn trọng đối với người nghe.
Một trong những cụm từ
các hoàng đế Trung Hoa thích dùng là “TQ là một nước lớn” và cụm từ này đến nay
vẫn đang được ưa thích. Ngôn ngữ và văn hóa là truyền thụ. Vì thế, có lẽ cũng
không ngạc nhiên lắm khi chứng kiến các quan chức TQ thích nói từ “nước lớn”
như ông Dương Khiết Trì đã nói trên diễn đàn thế giới.
Để giúp thế giới ngày
càng tốt hơn, người ta trông đợi các nhà ngoại giao sẽ dùng ngôn từ lịch sự và
bày tỏ sự tôn trọng chứ không phải loại ngôn từ diễn giải ta đây là kẻ bề trên.
Tuy nhiên, ý tưởng đó
có vẻ như trở nên quá xa xỉ với nhiều quan chức TQ. Gần đây, nhiều lần đã có
những thông tin cho thấy du khách TQ bị phản ánh là có hành vi thiếu văn minh
khi du lịch nước ngoài và hành vi đó của họ đã làm tổn hại hình ảnh đất nước
TQ.
Tương tự, những ngôn
từ thiếu nhân cách, cho dù trong hoàn cảnh nào, được phát ra từ miệng các quan
chức TQ tại các diễn đàn quốc tế chỉ có thể gây tổn hại đến uy thế của đất nước
TQ và những ngôn từ đó chẳng giúp họ chiếm được ưu thế gì trong các cuộc tranh
cãi.